Letter 32: To the most noble and learned Henry Oldenburg, from Baruch de Spinoza

Ένα απόσπασμα από την επιστολή 32 , του Baruch Spinoza στον Henry Oldenburg, γραμμένη στις 20 Νοεμβρίου, 1665. Η επιστολή, αφορά σε εξηγήσεις σχετικά με τις έννοιες των μερών και του συνόλου. Η μετάφραση μου είναι λίγο βιαστική αλλά δεν προδίδει το πρωτότυπο. (Η έμφαση σε κάποια σημεία δικιά μου)

<<Λέγοντας συνοχή των μερών απλά εννοώ πως, οι νόμοι της Φύσης που αφορούν ένα μέρος, το προσαρμόζουν στους νόμους της Φύσης που αφορούν ένα άλλο μέρος, με τόσο σοφό τρόπο ώστε να υπάρχει η λιγότερη δυνατή αντίθεση μεταξύ τους. Σχετικά με το ερώτημα για το σύνολο και τα μέρη, θεωρώ τα πράγματα σαν μέρη ενός συνόλου μέχρι του βαθμού που οι Φύσεις τους προσαρμόζονται μεταξύ τους, ώστε να βρίσκονται στην εγγύτερη συμφωνία. Στο βαθμό που διαφέρουν μεταξύ τους (τα μέρη), σε αντίστοιχο βαθμό το καθένα απ΄αυτά, σχηματίζει στο νου μας μια ξεχωριστή ιδέα (γι΄αυτά) και γι΄αυτό θεωρείται (καθένα) σαν σύνολο κι όχι σαν μέρος.

Για παράδειγμα, όταν οι κινήσεις των μορίων της λέμφου, της λύμφου κ.τ.λ προσαρμόζονται μεταξύ τους σύμφωνα με το μέγεθος και το σχήμα, έτσι ώστε να είναι εντελώς σύμφωνα το ένα με το άλλο και να σχηματίσουν όλα μαζί ένα ενιαίο υγρό, σ΄αυτό το βαθμό μόνο η λέμφος, η λύμφος κτλ, θεωρούνται σαν μέρη του αίματος. Αλλά στο βαθμό που εννοούμε τα μόρια της λέμφου σαν διαφορετικά από τα αντίστοιχα της λύμφου, σε σχέση με το σχήμα και την κίνηση, σ΄αυτό τον βαθμό τις βλέπουμε σαν σύνολα και όχι σαν μέρη.

Τώρα ας φανταστούμε, αν έχετε την ευχαρίστηση, ένα λεπτό σκουλήκι που ζει μέσα στο αίμα, ικανό να διακρίνει με την όραση τα μόρια του αίματος- λύμφο, κτλ- και με ευφυή τρόπο να παρατηρεί, πως κάθε μόριο, όταν συγκρούεται με ένα άλλο, ή αναπηδά ή του μεταδίδει σε ένα βαθμό την κίνηση του, και ούτω καθ΄εξής. Αυτό το σκουλήκι θα ζούσε στο αίμα, όπως εμείς ζούμε στο δικό μας μέρος του σύμπαντος, και θα έβλεπε κάθε ατομικό στοιχείο του αίματος σαν σύνολο, όχι σαν μέρος, και δεν θα είχε ιδέα με ποιο τρόπο όλα τα μέρη ελέγχονται από την συνολική Φύση του αίματος και υποχρεώνονται σε αμοιβαία προσαρμογή, όπως η κυρίαρχη Φύση του αίματος απαιτεί, ώστε να συμφωνούν μεταξύ τους με έναν οριστικό τρόπο. Έτσι, αν φανταστούμε πως δεν υπάρχουν αιτίες έξω από το αίμα που θα μπορούσαν να επικοινωνήσουν νέες κινήσεις στο αίμα, ούτε τόπος εκτός του αίματος, ούτε άλλα σώματα στα οποία τα μέρη του αίματος θα μπορούσαν να μεταφέρουν τις κινήσεις τους, είναι πέρα κάθε αμφιβολίας πως το αίμα θα παρέμενε αόριστα στην παρούσα του κατάσταση και τα μέρη του δεν θα υφίσταντο άλλες αλλαγές από αυτές που μπορούν να γίνουν αντιληπτές σαν τα αποτελέσματα της υπάρχουσας σχέσης μεταξύ των κινήσεων του αίματος και της λύμφης, της λέμφου, κτλ.

Και γι΄αυτό το αίμα θα γινόταν πάντα αντιληπτό σαν σύνολο και όχι σαν μέρος. Αλλά εφόσον υπάρχουν πολλές άλλες αιτίες, οι οποίες οριστικά μορφοποιούν τους νόμους που διέπουν τη Φύση του αίματος και αμοιβαία τροποποιούνται από το αίμα, συνεπάγεται πως προκύπτουν στο αίμα άλλες κινήσεις και άλλες αλλαγές, αποτέλεσμα όχι μόνο των αμοιβαίων σχέσεων που διέπουν τα μόρια του, αλλά από την σχέση μεταξύ της κίνησης του αίματος από τη μια πλευρά και από τους εξωτερικούς παράγοντες από την άλλη. Από αυτήν την προοπτική το αίμα λογίζεται σαν μέρος και όχι σαν σύνολο. Αυτά σχετικά με την ερώτηση πάνω στο συνολικό και στο μερικό.

Τώρα, όλα τα σώματα στη Φύση, μπορούν και θα έπρεπε να γίνουν αντιληπτά με τον ίδιο τρόπο που έχουμε ήδη αντιληφθεί το αίμα: γιατί όλα τα σώματα περιβάλονται από άλλα και είναι αμοιβαίως ορισμένα να υπάρχουν και να δρουν με ένα προσδιορισμένο και συγκεκριμένο τρόπο, τα διέπει ο ίδιος λόγος (ratio), από την κίνηση στην παύση, που διατηρείται εντός τους συνολικά, και αυτό τελικά, αφορά όλο το σύμπαν θεωρούμενο σαν σύνολο. Ως εκ τούτου, συνεπάγεται πως κάθε σώμα, στο βαθμό που υπάρχει τροποποιημένο με ένα συγκεκριμένο τρόπο, πρέπει να θεωρηθεί ως μέρος του σύμπαντος, και να συμφωνεί με το όλον έχοντας συνοχή με τα άλλα μέρη. Τώρα, μιας και η συμπαντική Φύση, αντίθετα από την Φύση του αίματος, δεν είναι περιορισμένη, αλλά άπειρη, τα μέρη της ελέγχονται απο την Φύση αυτής της άπειρης δυναμης με άπειρους τρόπους, και υποχρεώνονται να υφίστανται ατελείωτες παραλλαγές. Παρόλαυτα, αντιλαμβάνομαι πως σε σχέση με την Ουσία, κάθε ατομικό μέρος διατηρεί μια οικεία ενωτική σχέση με το σύνολο του. Γι΄αυτό, όπως προσπάθησα να δείξω στο πρώτο μου γράμμα που έγραψα κάποιο καιρό πριν όταν ζούσα στο Rijnburg, εφόσον είναι στη Φύση της Ουσίας να είναι άπειρη, συνεπάγεται πως κάθε μέρος σχετίζεται με τη Φύση κάθε σωματικής (υλικής) Ουσίας, και δεν μπορεί να είναι, ούτε να γίνει αντιληπτό χωρίς αυτήν.>>