Απόσπασμα μιας συζήτησης με τον David Rolfe Graeber.

Ο David Rolfe Graeber είναι ένας αμερικανός ανθρωπολόγος και αναρχικός που δίδαξε ανθρωπολογία στο πανεπιστήμιο του Yale, με το οποίο ήρθε σε σύγκρουση και έφυγε το 2007, λόγω κυρίως των κοινωνικών του αγώνων που συμπεριλαμβάνουν μεταξύ άλλων την οργάνωση των διαδηλώσεων ενάντια στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ το 2002. Αξίζει να σημειωθεί η υποστήριξη που βρήκε από τον Maurice Bloch, καθηγητή της ανθρωπολογίας στο London School of Economics και στο College de France, ο οποίος έστειλε επιστολή στο Yale που μέσα της υπάρχει η δήλωση: <<Η εργασία του Graeber στην ανθρωπολογική θεωρία είναι εξαιρετική. Τον θεωρώ τον καλύτερο θεωρητικό ανθρωπολογίας της γενιάς του στον κόσμο>>. Μεταξύ άλλων έχει γράψει τα βιβλία ΄΄Αποσπάσματα μιας αναρχικής ανθρωπολογίας΄΄ που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις ΄΄Στάσει Εκπίπτοντας΄΄ και το ΄΄Προς μια ανθρωπολογική θεωρία της Αξίας: Το κίβδηλο νόμισμα των ονείρων μας΄΄.
Γνωστή είναι επίσης η διδακτορική διατριβή που έκανε μένοντας δύο χρόνια στη Μαδαγασκάρη : ΄΄Μνήμη και βία στην αγροτική Μαδαγασκάρη΄΄ με θέμα τον συνεχιζόμενο κοινωνικό διαχωρισμό μεταξύ των απογόνων των ευγενών και των πρώην σκλάβων. Η συνομιλία έγινε για το περιοδικό Κοντέινερ.

Πανεπιστήμιο και Αναρχία

<<Στα πανεπιστήμια μπορεί να συναντήσει κανείς πολλούς καθηγητές που είναι μαρξιστές αλλά σπανίως κάποιους που είναι αναρχικοί. Αναρωτήθηκα γι΄αυτό αρκετό καιρό. Ο Μαρξισμός είναι μια κοινωνική θεωρία, επομένως είναι δυνατό να ασχολείσαι με τη μαρξιστική θεωρία αλλά να μην εμπλέκεσαι με την πολιτική. Όμως είναι εξαιρετικά δύσκολο να υποστηρίζεις ότι είσαι αναρχικός αλλά να μην έχεις κάποιου είδους πολιτική δράση.

Και αυτό γιατί κατά την άποψη μου, ενώ ο μαρξισμός μπορεί να ιδωθεί σαν ένας θεωρητικός διάλογος πάνω στην επαναστατική στρατηγική, ο αναρχισμός αφορά σε μια ηθική συζήτηση πάνω στην επαναστατική πρακτική.

Η ιδέα της διαμαρτυρίας και της διεκδίκησης αιτημάτων, που οπουδήποτε αλλού στον κόσμο θεωρείται κύριο στοιχείο της δημοκρατίας, στις ΗΠΑ εκλαμβάνεται σα να υποσκάπτει την ίδια την ακαδημαϊκή ελευθερία. Παράξενο!

Παρατηρούμε ότι υπάρχει μια γενικότερη κρίση για τη φύση της ίδιας της εκπαίδευσης, κάτι που αποτυπώνεται στο κύμα των πανεπιστημιακών καταλήψεων, ιδιαίτερα στην Καλιφόρνια.

Το ίδιο κύμα εξαπλώνεται και στην Αγγλία καθώς στα πλαίσια της οικονομικής κρίσης για παρόμοιους λόγους, το πανεπιστήμιο γίνεται ο πρώτος στόχος περικοπών.

Ίσως να γνωρίζετε τι συμβαίνει στο πανεπιστήμιο του Middlessex που αυτή τη στιγμή βρίσκεται υπό κατάληψη. Πιστεύω πως τα γεγονότα εκεί θα αποδειχθούν πολύ σημαντικά γιατί αυτό που διακυβεύεται είναι η ίδια η φύση του πανεπιστημίου, ο σκοπός ολόκληρου του πανεπιστημιακού συστήματος. Εκεί προσπάθησαν να καταργήσουν ολόκληρο το τμήμα φιλοσοφίας και στην ουσία το καταφέρανε. Το τμήμα ήταν ένα από τα καλύτερα της Αγγλίας, πάντως σίγουρα το καλύτερο τμήμα του πανεπιστημίου-βάσει του δικού τους νεοφιλελεύθερου συστήματος αξιολόγησης! Αλλά παρόλα αυτά αποφάσισαν να το καταργήσουν.

Κάποιοι προσπαθούν να αλλάξουν τον τρόπο που αξιολογούνται τα πανεπιστημιακά προγράμματα, το πως κατανέμονται οι πόροι. Είναι δυστυχώς οι ίδιοι άνθρωποι που έδειξαν τόσο δραματικά ότι είναι τελείως ανάξιοι να εκτιμήσουν αξίες, δηλαδή οι τραπεζίτες που μας οδήγησαν στην κρίση που βρισκόμαστε σήμερα. Είναι οι ίδιοι που καλούνται από τα πανεπιστήμια για να καθορίσουν τι έχει αξία και τι όχι. Φαίνεται παρανοϊκό. Αλλά αυτό που συμβαίνει είναι πως πρόκειται περί μιας ευθείας επίθεσης σε κάθε πιθανή πηγή που ενδέχεται να προσφέρει ένα εναλλακτικό σύστημα αξιών. Επίθεση σε όποιο θεσμό επεξεργάζεται διαφορετικούς τρόπους αποτίμησης των κοινωνικών αξιών, εκτός του πλαισίου του χρεοκοπημένου νεο-φιλελεύθερου μοντέλου>>.

Περί προ-απεικονιστικών πολιτικών πρακτικών (Pre-figurative politics).

Οι εναλλακτικές πρακτικές και διαδικασίες που προεικονίζουν μια διαφορετική κοινωνία.

<< Πιστεύω πως η φράση –κλειδί για την κατανόηση της άμεσης δράσης είναι η φράση της Ένωσης Βιομηχανικών Εργατών του Κόσμου ( Industrial Workers of the World) ΄΄φτιάχνοντας μια νέα κοινωνία μέσα στο κέλυφος της παλιάς΄΄. Η διαφορά μεταξύ της διαμαρτυρίας και της άμεσης δράσης, είναι πως όταν διαμαρτύρεσαι έχεις αιτήματα και κατά κάποιον τρόπο εμπλέκεσαι άμεσα με τις δομές εξουσίας, ακόμα και όταν τις κατακρίνεις ή απαιτείς από μια κυβέρνηση να παραιτηθεί- ακόμα και τότε ζητάς κάτι. Στην περίπτωση της άμεσης δράσης επιχειρείς να πετύχεις αυτό που θέλεις σαν η εξουσία να μην υπήρχε καν.

Δρας δηλαδή σαν να είσαι ήδη ελεύθερος και αν αυτό δεν σου επιτρέπεται τότε βλέπεις πως θα αντιδράσεις. Η ιδέα είναι πως δεν βλέπεις εξαρχής π.χ. την αστυνομία ως εκπροσώπους της εξουσίας, αλλά σαν ανθρώπους που απλά φοράνε μια στολή και τους αντιμετωπίζεις όπως όλους τους άλλους και αντιδράς σε περίπτωση βίας όπως απέναντι στον οποιονδήποτε δρούσε εναντίον σου με βίαιο τρόπο. Αυτό καθιστά τις διαπροσωπικές σχέσεις σημαντικότερες από τις σχέσεις εξουσίας. Φαίνεται ιστορικά πως περισσότερες κυβερνήσεις έχουν πέσει μέσα από τακτικές ΄΄απόσυρσης΄΄, ΄΄εξόδου΄΄ παρά μέσω μετωπικών συγκρούσεων. Κι αυτό γιατί η συνεχής απόσυρση δημιουργεί ένα κενό μέσα στο οποίο η εξουσία καταρρέει.

Πως μπορούν οι προ-εικονιστικές πρακτικές που περιγράφεις να απεικονισθούν, να συμβολοποιηθούν και να επικοινωνηθούν? Χρειαζόμαστε μια νέα γλώσσα, νέους κώδικες ώστε να μπορούν οι άνθρωποι να τις κατανοήσουν. Στις μετωπικές αντιπαραθέσεις οι εικόνες και ο συμβολισμός της βίας είναι εμφανής, όμως στις περιπτώσεις που περιγράφεις λείπουν. Πως αναπαριστώνται αυτές οι πρακτικές ειδικά εντός της κοινωνίας των Μέσων?

Αυτός είναι ο προβληματισμός μου όλο αυτό το διάστημα. Όταν οι άνθρωποι συμμετέχουν ενεργά αλλάζει η αντίληψη σου για το τι είναι εφικτό. Η οπτική σου αλλάζει όταν βλέπεις ανθρώπους να συζητάνε και να καταλήγουν σε αποφάσεις χωρίς κάποιος να ΄΄διευθύνει΄΄ τη συζήτηση- κάτι που δεν φανταζόσουν πως μπορεί να συμβεί πραγματικά. Είναι όμως δύσκολο να επικοινωνήσεις μια τέτοια εμπειρία. Με τα ΜΜΕ είναι πιο εύκολο να επικοινωνήσεις μια αρνητική εμπειρία, όπως π.χ πως το ΔΝΤ είναι ο κοινός εχθρός, αλλά είναι σχεδόν αδύνατον να περάσεις μια θετική. Ο κόσμος δεν γνώριζε καν πως υπάρχουν συγκεκριμένες εναλλακτικές πρακτικές, αλλά μέσω μιας διαδικασίας ΄΄επι-μόλυνσης΄΄ μέσα από τη συνεχή έκθεση στις νέες αυτές μορφές απέκτησε προσωπικές εμπειρίες σε σημείο που ακόμα και φιλελεύθερες οργανώσεις χρησιμοποιούν αναρχικές αρχές στην οργάνωση τους. Πάντως είναι ένα δύσκολο πρόβλημα πως μπορούμε να το εκφράσουμε όλο αυτό.

Έχεις δίκιο όταν λες πως χρειαζόμαστε μια νέα γλώσσα. Σκεφτόμουν το παράδειγμα του ΄΄κομουνισμού΄΄ ως πολύ χαρακτηριστικό. Στην πλέον κοινή και αποδεκτή χρήση ο κομουνισμός ταυτίζεται με τη Σοβιετική Ένωση ή την Κομουνιστική Κίνα και αναφέρεται σε ένα ολοκληρωτικό σύστημα που ήταν από πολλές πλευρές αναποτελεσματικό. Και έτσι απορρίπτεται αυτόματα. Αλλά αν κοιτάξεις προσεκτικά, η βασική αρχή του κομουνισμού ΄΄από τον καθένα σύμφωνα με τις δυνατότητες του , στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του΄΄ είναι πολύ πρακτική και αποτελεσματική. Έτσι όταν απομακρυνθούμε από τον ΄΄μυθικό κομουνισμό΄΄ από την ιδέα δηλαδή πως κάποτε θα υπάρξει μια κοινωνία οργανωμένη στη βάση μιας μοναδικής αρχής-λες και υπήρξε ποτέ μια τέτοια κοινωνία- και συγκεντρωθούμε σε μικρότερης κλίμακας οικονομίες, τότε παρατηρούμε πως τις περισσότερες φορές οι άνθρωποι πράγματι δρουν στη βάση αυτού του κομουνιστικού αξιώματος. Ακόμα και αν δουλεύεις σε ένα γραφείο, σε μια μεγάλη πολυεθνική εταιρία, όταν ένας συνάδελφος σου ζητήσει να του δώσεις ένα κλειδί ή ένα εργαλείο δεν του απαντάς ΄΄τι έχω να κερδίσω αν στο δώσω΄΄ αλλά απλά του το δίνεις γιατί ο άλλος το έχει ανάγκη και εσύ μπορείς να του το παραχωρήσεις. Οι περισσότερες οικογένειες, στην πραγματικότητα τα περισσότερα κοινωνικά σχήματα λειτουργούν κατά βάση κομουνιστικά. Επομένως ναι πρέπει να ξαναγυρίσουμε στη γλώσσα και να δείξουμε ότι στην πραγματικότητα όλοι είμαστε κομουνιστές τις περισσότερες φορές. Θα μετατόπιζε τις αντιλήψεις μας ριζικά.