YES WWW CAN. (Maybe)

Πριν ένα μήνα, η εφημερίδα La Repubblica έκανε μια έρευνα για την παγκόσμια κρίση επιχειρώντας μια ανάλυση πέρα από την οικονομική-πολιτική πλευρά, εξετάζοντας και την πολιτιστική της διάσταση. Τα συμπεράσματα έμοιαζαν να καταλήγουν συνέχεια σε κάτι σαν game over. Στην Ιταλία, τα πρώτα σημάδια εμφανίζονται άσχημα. Τα διάφορα κοινωνικά δίκτυα χάνουν το ρόλο τους σαν παραγωγοί πολιτισμού, ενώ αντίθετα, ακροδεξιά μορφώματα μεταλλάσουν το λεξιλόγιο τους τοποθετώντας το μέσα σε εθνικιστικά πλαίσια, καταλαμβάνοντας όλο και περισσότερο το δημόσιο χώρο. Οι επενδύσεις στο πολιτισμό, όπως και στη Γαλλία, βυθίζονται σε πρακτικές μαφιόζικου στυλ από τον επιστημονικό χώρο μέχρι τη παραγωγή πολιτιστικών γεγονότων. Τα αποτελέσματα δείχνουν σενάρια πολιτιστικής ερημοποίησης και αβάσταχτης κοινωνικής καταπίεσης.   

Παίρνοντας για παράδειγμα τη σύγχρονη εικαστική σκηνή ξέρουμε πως στη πλειοψηφία της η καλλιτεχνική παραγωγή της αγοράς, δεν είναι παρά μια μηχανή του κιμά, όπου η έννοια της καταστροφής, η απήχηση κάθε ανάφλεξης, η απάλειψη των ριζωμάτων και η κατάρρευση του μέλλοντος, παρελαύνουν σε μια στείρα παρωδία που κατασκευάζεται στα εργαστήρια του life style. Η τέχνη λειτουργεί όλο και περισσότερο μέσω ενός κοινωνικο-οικονομικού interface που μπορεί να συνοψιστεί σαν ροή μεταξύ : περιεχομένου-κοντέινερ και περιεχομένου-αποδέκτη. Οι κανόνες που καθορίζουν αυτό που θα αντιληφθούμε, περιγράφονται άψογα στη φράση του Jacques Ranciere: Το αστυνομικό μοίρασμα του αισθητού.

Ζούμε μια εποχή που η πολιτική κατασκευής του εαυτού, βαθύτατα επηρεασμένη από τις νέες τεχνολογίες, είναι μια διαρκής διαδικασία του γίγνεσθαι (becoming). Οι συνδέσεις, μεταξύ του χώρου του πολιτισμού και των συστημάτων επικοινωνίας της info-society, έπρεπε να έχουν ήδη γίνει και να έχουν μάλιστα προσανατολιστεί, στη διατήρηση των κεκτημένων του πολιτισμού. Αντί γι΄αυτό, στράφηκαν στη μεταμόρφωση τους, προσφέροντας τα σαν εύκολη λεία στις νέες αγορές του διαδικτύου. Οι γέφυρες μεταξύ μιας καινοτόμου κουλτούρας και της ανάγκης νέων σεναρίων για οικονομικές αλλαγές μέλλουν να γίνουν. Μια ματιά πίσω από το buzz του web 2.0, δείχνει πως τα κοινωνικά δίκτυα, δεν είναι για τους περισσότερους παρά γιγαντιαία ψιλικατζίδικα.       

Η εύλογη ερώτηση είναι: ποιοι είναι οι τρόποι με τους οποίους οι καλλιτέχνες και οι πολιτιστικοί παράγοντες πρέπει να δουλέψουν μέσα σε αυτή την εποχή του διαρκούς γίγνεσθαι, του ανολοκλήρωτου, που ντύνεται διαρκώς με το περιτύλιγμα του προϊόντος; Τα Νέα Μέσα επειδή είναι σε μεγάλο βαθμό άυλα, έχουν ένα τακτικό πλεονέκτημα. Είναι δύσκολο να ενσωματωθούν στα τρέχοντα καπιταλιστικά συστήματα και στην αλυσίδα παραγωγός-καταναλωτής. Επιτρέπουν έτσι στους δημιουργούς την ανάπτυξη αυτόνομων τρόπων παραγωγής και διάδοσης. Το διαδίκτυο βοηθά τα Νέα Μέσα να βρίσκονται σε αυτό το συνεχές γίγνεσθαι, ξεπερνώντας έτσι το δίλλημα που θέτει η αγορά: να είναι κάτι ΄΄τέχνη΄΄ ή να μην είναι, ορίζοντας το καταπώς την βολεύει. Η ιδέα της διαχυμένης δημιουργικότητας που επανακαθορίζεται με τα Νέα Μέσα, πηγαίνει πέρα από το concept της τέχνης. Αφορά σε μια πολιτική, ποιητική τάση που μπορεί να οδηγήσει ίσως σε καινοτόμες κοινωνικές μορφές συνύπαρξης.

Η παγκόσμια κρίση λένε κάποιες δυσάρεστες προβλέψεις θα εξαφανίσει την απλήρωτη εργασία του web 2.0 και θα σταματήσει τη παραγωγή του ανοιχτού λογισμικού. Θα επιδράσει αρνητικά σε πρότζεκτς όπως η wikipedia και θα περιορίσει αισθητά τους εικονικούς κόσμους και τη μπλογκόσφαιρα. Το βασικό επιχείρημα είναι πως οι πεινασμένοι και παγωμένοι άνθρωποι δεν θα συνεχίσουν να προσφέρουν τη διανοητική τους εργασία στο διαδίκτυο με την ελπίδα πως ίσως κάποια στιγμή πληρωθούν. Η αντίθετη άποψη: Ήδη πολλές εταιρίες στρέφονται στο ανοιχτό λογισμικό για να περιορίσουν το κόστος. Άλλωστε το dot.com crush του 2000 δεν σταμάτησε την εξέλιξη του Linux. Ούτε εμπόδισε τους ανθρώπους να συνεχίσουν να στέλνουν μη-εμπορικά e-mails. Η συμμετοχή στη παραγωγή του ανοιχτού λογισμικού και οι άλλες μορφές της ελεύθερης οικονομίας, για τους περισσότερους είναι ένας τρόπος συμμετοχής σε μια κοινότητα, είναι μια πράξη που έχει μέσα της αρκετή υπερηφάνεια, όπως είναι και μια διανοητική πρόκληση. Όσο η ανεργία αυξάνεται, τόσο περισσότεροι άνθρωποι βρίσκονται ελεύθεροι να καταπιαστούν με νέες ιδέες αξιοποιώντας το χρόνο τους πολύ πιο δημιουργικά. 

Η συναισθηματική εργασία (affective labor) μπορεί να δώσει νόημα και ευαισθησία στο χάος της ινφοσφαίρας. Μπορούν να βρεθούν τρόποι και παραδείγματα να ζει κανείς και να διαδρά με τις διαδικασίες των νέων μορφών παραγωγικότητας. Από το ανοιχτό λογισμικό μέχρι τα wikinomics του web 2.0, νέες πρακτικές είναι εις θέσει να διευρύνουν το δίπολο θεωρία –πράξη και να ερμηνεύσουν τις δυναμικές των αλλαγών που συμβαίνουν, μετατρέποντας τις σε πόρους. Το web 2.0 έχει τη δυνατότητα παρέμβασης στην αδράνεια των αντιπροσωπευτικών πολιτικών που αδυνατούν να εκφράσουν τους καιρούς. Ήδη, αυτοοργανωμένα δίκτυα με βάση έννοιες σαν το glocal (τοπικό-παγκόσμιο), συνεισφέρουν στην ανθρωπολογική μεταλλαγή δείχνοντας τα νέα δικτυωμένα παραδείγματα της διασυνδεδεμένης πραγματικότητας. Το μέλλον δεν είναι πια αυτό που ήταν κάποτε, είχε προβλέψει ο Πωλ Βαλερύ.