CIRCUS VITIOSUS _εμείς και το Κράτος ξαναρχόμαστε

Στη Δάφνη επ΄ευκαιρία του ταξιδιού της στη χώρα του Νίτσε.

Σε ένα συνέδριο αφιερωμένο στον Nietzche, που έγινε το 1972 στο Cerisy-la-Salle στη Γαλλία, ο Pierre Klossowski παρουσίασε μια εισήγηση για την έννοια της αιώνιας επιστροφής, δηλαδή της θεμελιώδους ιδέας , κεντρικής στη σκέψη του Γερμανού φιλοσόφου, δίνοντας της το όνομα Circulus Vitiosus. Μέσα στην εισήγηση υπάρχει ένα σημείο που ο Klossowski αναγκαστικά συναντά τη Νιτσεϊκή ιστορική σύλληψη της σχέσης αφεντικού – δούλου (master and slave) έτσι όπως την συνέλαβε ο Νίτσε από τη σκοπιά ΄΄του μετριασμού του ανθρώπου μέσω της οικονομίας΄΄. Σίγουρα εκατό χρόνια μετά το θάνατο του φιλοσόφου και σαράντα πέντε μετά την ερμηνεία του Klossowski, ελάχιστοι (με κάποια γνώση τουλάχιστον της σκέψης του Νίτσε) θα διαφωνούσαν για τις ΄΄προφητικές΄΄ του ικανότητες.

Η σχέση αφεντικών –δούλων για τον Νίτσε, κατέχει θέση υπόβαθρου για αυτή τη κίνηση της ανθρωπότητας που αποκαλούσε ΄΄θέληση για δύναμη΄΄ , δηλαδή τον μετασχηματισμό του ανθρώπου σε κάτι άλλο, προφανώς καλύτερο. Την υπέρβαση δηλαδή της θεϊκής συνθήκης της αιώνιας επιστροφής, αυτού του θεϊκού βίτσιου, που καθίσταται αντιληπτό σαν ένα παραλήρημα που θέτει διαρκώς το δίλημμα: ΄΄αναγνωρίζεις ή όχι ότι οι πράξεις σου δεν έχουν κανένα νόημα ούτε στόχο, αν πρόκειται πάντα για τις ίδιες καταστάσεις επ΄αόριστον επαναλαμβανόμενες΄΄?

Λέει λοιπόν ο Klossowski ερμηνεύοντας τον Νίτσε: Κάθε κυριαρχία οφείλει να προμηθεύσει μια δημιουργία που να μεταστοιχειώνει τη καθαρή βία (αυτή που ασκείται μέσα στα πλαίσια της σχέσης master & slave) σε απόλαυση τόσο γι΄αυτούς που ασκούν βία – και τούτο τόσο στο ηθικό επίπεδο όσο και στο υλικό επίπεδο, δε θα γινόταν παρά με το γεγονός της επικοινωνίας- όσο και γι΄αυτούς που την υφίστανται. Η συναισθηματική και υλική εκμετάλλευση, σε οποιοδήποτε επίπεδο κι αν βρίσκεται, δεν ασκείται στην πράξη παρά για το χρονικό διάστημα που προσφέρεται η ανάγκη να υποστούμε εκμετάλλευση. Η αναγκαιότητα να μεταστοιχειώσουμε τις αξίες προέρχεται από το ότι έχουν εξαντληθεί τα ηθικά αποθέματα μιας εκμετάλλευσης, ως εκ τούτου, πρέπει να βρούμε στα όντα έναν καινούργιο αναβαθμό, όπου η επιθυμία να υποστούν εκμετάλλευση να τους παρέχει το προνόμιο μιας απόλαυσης. Μια ηγεμονία γκρεμίζεται από τη στιγμή που παραγνωρίζει αυτή την αρχή (principe) δημιουργίας εργαλείων προς απόλαυση, που συνιστά μια αξία. Βία και απόλαυση δεν έχουν θεμέλιο από τη στιγμή που εξαφανίζεται η δημιουργία. Η βία του παραλόγου δεν μπορεί παρά να ξανακυλήσει στο βαθμό του παραλογισμού της βίας.

Παρακολουθώντας αυτές τις μέρες τα τεκταινόμενα στη σκηνή της πολιτικής στη χώρα μας, μου είναι αδύνατον να μη κάνω τραγελαφικούς συνειρμούς για τη βία του παραλόγου που διασχίζουμε στη σχέση πολίτες-κράτος, ένας θίασος από θλιβερούς slaves και ακόμα θλιβερότερους masters, έτοιμους να επανιδρύσουν με περηφάνια και κομπασμό το μηδέν. Και βέβαια ούτε λόγος, ούτε η παραμικρή νύξη για κάποια βαθμίδα νέας απόλαυσης. Το 2004 και την ολυμπιακή ευφορία αμφιβάλλω αν τη θυμάται πια ακόμα και το κοριτσάκι που έσβησε τη δάδα κι άνοιξε τη πόρτα στη νύχτα. Νομίζω πως θα ταίριαζε αρκετά καλά σαν ΄΄υπερ-τιτλος΄΄ στη προεκλογική (και μετεκλογική) περίοδο που διανύουμε ο τίτλος της εισήγησης του Klossowski, αλλά ελαφρά παραλλαγμένος. Δηλαδή: Circus Vitiosus.

Το βιβλίο του Pierre Klossowski, κείμενα για τον Νίτσε κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ποταμός, σε μετάφραση Νίκου Ηλιάδη και επιμέλεια Διονύση Καββαθά.